MOEDERS EN SCHULDGEVOEL, EEN GOUDEN DUO

Vrouwen, in het bijzonder die met kinderen, zijn ontzettend goed in het “zichzelf een schuldgevoel (laten) aanpraten". Om de één of andere, tot nader order ononderzochte reden, blijven de meeste mannen daarvan gespaard.

Hoe krijg je nu zo’n schuldgevoel? Waar komt het vandaan? Waar dient het voor (uitgaande van de optimistische veronderstelling dat alles wel ergens toe dient, op de één of andere manier)? En vooral: hoe raak je er zo snel mogelijk weer vanaf?

Uiteraard willen we allemaal een geweldige, ik corrigeer: “een perfecte moeder” zijn voor onze kroost. Alleen willen de meningen en ideeën over hoe je die perfectie bereikt wel eens verschillen.

Van zodra je zwanger wordt slaat de angst meedogenloos toe: “Ga ik dat wel kunnen? Ga ik een goede moeder zijn? Ga ik dat kind wel graag zien?” enz. Goedbedoelde adviezen en tips vliegen je om de oren. Nog voor de foetus in je buik goed en wel is ingenesteld, moet er al worden gepland, gepiekerd, geflipt: natuurlijke bevalling of epidurale, borst of fles, onthaalmoeder of crèche of meteen maar thuisblijven, buggy x of y, ... elke keuze betekent meteen ook een statement, houdt onontkoombaar een waardeoordeel in. Want wie bewust voor de natuurlijke bevalling kiest, vindt de epidurale bevallers vast watjes die niets over hebben voor hun kind. Wie buggy x koopt ipv buggy y vindt y dus slechter. Wie voor de draagdoek gaat vindt buggies onzin.

Zo is het altijd wat. Alsof het allemaal nog niet moeilijk en verwarrend genoeg is, heeft letterlijk iedereen wel een (al dan niet gefundeerde) mening over al deze vraagstukken, en meent die mening ook te pas en te onpas en vooral ongevraagd te moeten meedelen.

Zodra het wurm in kwestie eindelijk geboren is, worden de keuzes nog verscheurender, want veel concreter: De borstvoeding blijkt niet zomaar vanzelf te verlopen: toch maar overstappen op de fles? Baby-lief slaapt niet door: laten huilen, inbakeren of toch maar lekker bij mama in bed? Ook daarover blijkt iedereen wel een mening te hebben, om ter stelligst. Als je kruimel mee in bed neemt krijg je hem er noooooooit meer uit (iedereen kent blijkbaar talloze pubers die nog elke nacht tussen mama en papa in bed liggen.). Als je hem laat huilen (want bij K&G zeggen ze dat je hem anders verwent) bloedt je moederhart en zit je zelf mee te janken.

Van zodra je moeder wordt, ben je kwetsbaarder dan ooit. Zo’n kind is een achillespees. Objectieve en correcte informatie over ouderschap blijkt bovendien een stuk schaarser en lastiger te vinden dan info over pakweg de opwarming van de aarde. Er blijken strekkingen en tendenzen te bestaan in het ouderschap, gaande van het zogenaamde "natuurlijk ouderschap" over het mainstream opvoeden tot de conditionerende variant van de drie RRR-en (rust, regelmaat, reinheid).

Een van de standaard "schuldgevoelens" bij jonge moeders gaan over "het mislukken van de borstvoeding". Als borstvoedingsdeskundige krijg ik vaak gezeur over me heen omtrent "schuldgevoel". Moeders voelen zich veelal al "aangevallen" omdat iemand anders een andere keuze maakt dan zij. Een vreemde reflex, als je erover nadenkt. Stel (echt gebeurd): je hebt ervoor gekozen om je kind de fles te geven. Je collega die borstvoeding geeft, verschijnt na 3 maanden op het werk met een kolf, en gaat in haar pauzes melk afkolven voor haar baby. Blijkbaar volstaat dat om jou in de verdediging te dwingen. Je begint excuses te verzinnen, uit te leggen waarom je geen borstvoeding geeft, ook al vraagt niemand jou om een verklaring of een toelichting van je keuze. Maar het simpele gegeven dat een vrouw een andere keuze heeft gemaakt, brengt je aan het wankelen. "Zij geeft borstvoeding, dus vindt ze dat vast superieur aan flesvoeding, dus vindt ze jou een minder goede moeder, want jij maakt minder goede keuzes voor je kind."

Je hoeft dus niet eens iets te zeggen of iets te doen om iemand "aan te vallen". Dat gaat helemaal vanzelf, door de keuzes die je maakt. Als je een bepaalde keuze hebt gemaakt, dan is het vervelend om te horen of om tot het besef te komen dat een andere keuze misschien toch beter was geweest. Dan krijg je dus last van cognitieve dissonantie. Ik verklaar: Een gevatte collega-moeder vatte het ooit op een forum van verwante zielen als volgt samen: (Let op, hier volgt een oefening in logica) 1. Borstvoeding is de meest ideale voeding voor een baby. 2. Een goede moeder wi het beste voor haar kind. 3. Je geeft je kind de fles. 4. Oops... Hoe kom je daar nu mee in het reine? Alsnog borstvoeding gaan geven en relacteren? Beetje laat en allesbehalve evident. Je kan ook stelling 2. gaan omdraaien, maar beweren dat een goede moeder NIET echt per se het beste wil voor haar kind, tja, dat gelooft geen mens en jijzelf ook niet. Dan blijft er maar één optie meer over: stelling 1 ontkrachten en beweren dat kunstvoeding net zo goed, zo niet beter is (ook al veeg je daarmee al het wetenschappelijk en ander onderzoek dat deze stelling ondersteunt gemakshalve van tafel). Of je gaat in de verdediging: je roept dat dit soort stellingen kwetsend zijn voor heel veel moeders en dus beter niet geuit worden. Struisvogelstrategie dus: wat ik niet zie of hoor bestaat niet.

Terwijl het allemaal vrij simpel is: moeders maken objectief gezien niet altijd de ideale keuzes voor hun kinderen, maar het zijn meestal wel keuzes die voldoen. Idealen zijn er om na te streven. Ze hoeven niet koste wat kost altijd bereikt te worden. Mensen kunnen niet altijd voor het beste kiezen, maar voldoende is toch prima? Moeten we allemaal per se met grootste onderscheiding afstuderen als master in het moederschap?

Ik denk dat we stiekem allemaal wel weten dat 5 dagen per week van ’s ochtends tot ‘avonds in de crèche zitten ver van ideaal is voor kinderen, dat kinderen idealiter de eerste levensjaren bij mama doorbrengen. Maar we leven nu eenmaal niet meer in stamverband, onze maatschappij is meedogenloos voor ouders en kinderen, en er moet brood op de plank en een dak boven het hoofd worden verdiend. Soms hebben moeders geen keuze. Of ze hebben wel de keuze, maar kiezen bewust voor een comfortabeler levensstijl omdat ze dat belangrijk vinden. Als ze die keuze voor zichzelf hebben afgewogen en daar perfect gelukkig mee zijn, wie kan er hen dan een schuldgevoel aanpraten? De meeste moeders (meer dan 80 % in Belgie) starten met borstvoeding omdat ze best wel weten dat dat de ideale voeding is voor zuigelingen (sorry voor wie de fles geeft of gaf, dat heb ik niet zelf bedacht, maar ontelbare wetenschappers en onderzoekers.), maar als je na een ontstellend falende begeleiding in het ziekenhuis met etterende kloven en jankend van de pijn zit te voeden, er na 2 weken nog geen enkele verbetering merkbaar is en je baby honger lijdt, dan is het niet zo gek dat je al snel naar die verlossende fles grijpt. Als je na een schamele 3 maanden thuis met je nieuwe baby alweer aan het werk moet, terwijl je nachten om de twee uur worden onderbroken, je lijf nog maanden nodig heeft om te recupereren, je baas al kregelig wordt van het woord "kolfrecht" en de onthaalmoeder die je op de valreep vond al weken zeurt dat ze niet van plan is om je flesweigeraar met een lepeltje te gaan voeden, dan is het niet zo vreemd dat je overstapt op de fles.

Vanwaar dan toch die reflex om in de de verdediging te schieten tegen de moeders die wel fluitend het kolfhok in en uit huppelen?

Kunnen we onze ergernis niet eens richten tot het beleid in de ziekenhuizen en in de consultatiebureaus, dat gaat van ronduit beschamend ondermaats tot aggressief opdringerig, maar zo zelden gewoon ondersteunt, motiveert en informeert?

Elke moeder die het beste heeft gedaan wat binnen haar mogelijkheden lag, die de keuzes heeft gemaakt die ze op dat moment kon maken met de informatie en de opties die ze tot haar beschikking had, zou daarmee in het reine moeten zijn. Die hoeft zich nergens door aangevallen te voelen, zich niet schuldig te voelen. En heb je niet je best gedaan? Heb je keuzes gemaakt zonder je goed te informeren, zonder je kritische geest te gebruiken of enkel “voor het gemak”? Wel dan...jammer dat je je schuldig voelt, maar volgende keer (volgende kind) beter dan maar. Niet pruilen, hop naar de volgende levensles. Wedden dat er zich iemand "aangevallen" of "schuldig" gaat voelen door dit stukje?