Ik struikel de laatste tijd in de media iets vaker dan me lief is over het woord wetenschap. Niet dat ik in se iets tegen het woord heb. Hoewel woorden die eindigen op -schap zelden veel lol beloven (gramschap, burgerschap, ouderschap, om er maar een paar te noemen). Maar als argument in discussies allerhande is het veelal waardeloos. Een visie als onzin wegzetten omdat ze niet wetenschappelijk zou zijn, dat is zoiets als een ziek mens opensnijden en beweren dat hij niets mankeert omdat er niets te zien valt daarbinnen. Een - overigens wetenschappelijke - praktijk die in een niet zo ver verleden gerespecteerd en gangbaar was.
Blijkbaar hebben sommigen onder ons zo'n behoefte aan houvast in de tastbare vorm van bewijzen en onderzoeksresultaten allerhande, dat iedere stelling die niet meteen te bewijzen valt, of gewoon beroep doet op gezond verstand en logisch denkvernogen, door hen wordt afgedaan als lekengezwets.
Toch zijn er voor heel wat dingen die ons leven bepalen en sturen geen onomstotelijke bewijzen of glasheldere onderzoeksresultaten terug te vinden.
Onze politieke voorkeur wordt niet wetenschappelijk gestuurd. Ideologieen vallen niet te bewijzen. Dat maakt ze evenwel niet waardeloos. Dat armoede en hongersnood onrechtvaardig zijn, dat gevoel komt voort uit het geweten, niet uit wetenschap.
Kunst, literatuur, cultuur in al haar vormen heeft niets met wetenschap vandoen, en blijft er bij voorkeur ver van weg.
Filosofie, ooit een van de nobelste vormen van intellectuele ontwikkeling, wordt door heel wat wetenschappers als betekenisloos beschouwd omdat filosofische antwoorden en stellingen niet empirisch zijn aangetoond.
Menselijke relaties hebben geen wetenschap vandoen om te bloeien of te falen.
Het wetenschappelijk denken vormt slechts een relatief klein onderdeel van het menselijke denken in en over de wereld.
Wetenschap helpt ons bepaalde gebeurtenissen en mechanismen verklaren. Wetenschap probeert een antwoord te bieden op de 'hoe'-vraag. Het 'waarom' blijft buiten beeld. De essentie van het menszijn, hoe en waarom we leven, dat valt met geen wetenschap te beschrijven.
Wetenschappelijke waarheden zijn ook nooit absoluut. Er blijven onnoemelijk veel vragen onbeantwoord. Veel antwoorden blijken in de loop van de geschiedenis achterhaald of ronduit fout.
Wetenschap heeft ook niets uitstaans met waarden en normen.Toch hebben we waarden en normen nodig en vormen ze een essentieel onderdeel van ons menselijke zijn.
Als iemand als Paul Verhaeghe onze samenleving bekritiseert, dan doet hij dat vanuit een noodzaak, een drang om gedachten te formuleren. Zijn betoog is een vraag, een aanklacht...geen wetenschappelijke studie. Hij pretendeert ook nergens wetenschap te bedrijven wanneer hij stelt dat onze samenleving ziek is. Zijn ideeën van tafel vegen omdat ze niet wetenschappelijk zijn aangetoond, dat is dus zoiets als je bord preisoep terugsturen naar de keuken omdat ze niet naar tomaten smaakt.
Dag Bieke,
BeantwoordenVerwijderenFacebookgewijs (en via verdere toevallige wegen die ik op het internet aanklik) ben ik bij dit bericht gekomen. Als leerkracht wetenschappen intrigeerde het mij wat jij (als voor mij onbekende) denkt over 'wetenschap' en ben ik dus beginnen verder lezen.
Omdat ik hier enkele vreemde gedachten in zitten, kon ik het niet laten te reageren en vooral enkele ideeën over wetenschap te nuanceren. Je bekijkt wetenschap volgens mij vanuit een heel enge kijk.
'Wetenschap' heeft volgens mij helemaal niet de pretentie om te weten. Zoals je zelf schrijft, zijn wetenschappelijke waarheden niet absoluut. Volledig mee eens, ik zeg altijd tegen mijn studenten dat in de wetenschap nooit iets kan 'bewezen' worden. Een wetenschapper stelt alleen maar een idee voor (op een bepaalde vragen). Hij of zij stelt vragen & tracht een idee te vormen vanuit een kritische blik (en uiteraard heel wat achtergrondgegevens waaronder onderzoeksgegevens). Het zijn vooral anderen die deze ideeën gaan misbruiken & beginnen schreeuwen dat ze de waarheid in pacht hebben.
In dit opzicht is wetenschap voor mij eerder een houding waarbij kritische zin, creativiteit, openheid, ... belangrijke aspecten van zijn.
Paul Verhaeghe doet in feite net hetzelfde als een meer traditionele wetenschapper: hij werpt een kritische blik op onze huidige maatschappij, zoekt naar een idee (en de negatieve invloed van neoliberalisme) die hij bedacht vanuit heel wat literatuur en onderzoek. Dat zijn ideeën nu zo bekritiseerd worden, maakt deel uit van het wetenschappelijk proces (kritische blik van anderen). Ik persoonlijk kan me zeker vinden in zijn ideeën maar ik vind jouw argument dat wetenschap niet alles weet, dus Verhaeghe wel 'juist' kan zijn, op niet veel slaan (je pretendeert dezelfde waarheidsclaim als de anderen). Zijn ideeën moeten nog verder onderzocht worden. De moeilijkheid in deze materie (menswetenschappelijke thema's) is dat er het veel moeilijker is om 'wetenschappelijk' te zijn. Er bestaan heel wat paradigma's & manieren wetenschap te bedrijven binnen deze tak. Het vreemde is dat men vooral vanuit deze branche het hardst van al aan het roepen is (om wetenschappelijk te zijn).
Om af te sluiten denk ik zelfs dat een wetenschappelijke houding net wel een belangrijk deel uitmaakt van het 'menselijk denken/zijn'. Meer nog, wetenschap, kunst & religie hebben veel meer met elkaar gemeen dan je zou denken! Ze vertrekken immers vanuit dezelfde existentiële vragen! Wetenschap tracht ze niet te beantwoorden, maar te beschrijven of exploreren (wat). Religie tracht er een antwoord op te geven (waarom) & kunst/cultuur is uitlaatklep of een manier van om te gaan met deze (onbeantwoorde) vragen (hoe).
Vele groeten,
Een onbekende leerkracht wetenschappen
(hopelijk vind je 't niet te onbeleefd als onbekende hierop te reageren)